آشنایی با رله و انواع آن

در تجهیزات صنعتی، همیشه خطر ورود جریان بیش از حد، اضافه‌بار و جریان‌های معکوس وجود دارد. این مشکلات می‌توانند به دستگاه‌ها آسیب جدی وارد کنند و حتی باعث خرابی تجهیزات و زیان مالی شوند. برای جلوگیری از این خطرات، از رله‌ها استفاده می‌شود.رله‌ها در انواع مختلفی تولید می‌شوند و نقش مهمی در مدارهای ساده و پیچیده ایفا می‌کنند. عملکرد صحیح آن‌ها برای حفظ ایمنی و کارایی تجهیزات صنعتی حیاتی است.
در این مقاله، شما را با رله و انواع آن و تجهیزات تابلویی آشنا می‌کنیم، برندهای معتبر تولیدکننده این تجهیزات را معرفی خواهیم کرد و در نهایت، اگر به‌دنبال نمایندگی رسمی برندهای معتبر در ایران هستید، راهنمایی‌های لازم را در اختیارتان قرار می‌دهیم.

رله چیست ؟

رله‌ها مانند کلیدهای هوشمند عمل می‌کنند که مدارهای الکتریکی را به‌صورت الکترومکانیکی یا الکترونیکی باز و بسته می‌کنند. این تجهیز با تغییر وضعیت کنتاکت‌ها، جریان الکتریکی را در یک مدار دیگر کنترل می‌کند.
در صنایع، گاهی نیاز داریم یک جریان الکتریکی ورودی را به خروجی مناسب تبدیل کنیم. این کار به‌سادگی امکان‌پذیر نیست و به یک تجهیز واسط نیاز دارد. رله‌ها در چنین شرایطی نقش مهمی ایفا می‌کنند؛ آن‌ها سیگنال الکتریکی را دریافت کرده و با روشن و خاموش کردن سوئیچ، جریان را به تجهیزات دیگر ارسال می‌کنند.

اگر رله از نوع رله حفاظتی باشد، می‌تواند با تشخیص ناهنجاری‌ها و مشکلات برقی از آسیب‌دیدگی تجهیزات جلوگیری کند. آشنایی با رله‌ها و انواع آن‌ها به شما کمک می‌کند تا از دستگاه‌های صنعتی و تجهیزات کارخانه‌ای محافظت کنید و بهره‌وری را افزایش دهید.

رله چگونه کار می کند؟

همان‌طور که اشاره شد، رله‌ها انواع مختلفی دارند و ظرفیت و کاربرد آن‌ها با توجه به نوعشان متفاوت است. اما اساس کار همه‌ی رله‌ها مشابه است.

عملکرد رله‌ها به این بستگی دارد که از نوع رله باز (NO) یا رله بسته (NC) باشند. در واقع، رله مانند یک کلید الکتریکی عمل می‌کند که با یک منبع تغذیه کار می‌کند. این تغذیه می‌تواند ولتاژهای مختلفی داشته باشد و با تحریک شدن، وضعیت کنتاکت‌های رله را تغییر دهد.با استفاده از رله‌ها، می‌توان مدارهای الکتریکی را به‌طور خودکار کنترل کرد و عملکرد تجهیزات صنعتی را بهینه و ایمن نگه داشت.

دو عملکرد اصلی رله‌ها

رله‌ها بسته به نوع کاربرد، دو عملکرد اصلی دارند:

1️⃣ عملکرد با فرمان مستقیم (NO – Normally Open):
اگر بخواهیم پس از وصل ولتاژ، وسیله برقی روشن شود، رله را در حالت باز (NO) قرار می‌دهیم. در این حالت، مدار در حالت عادی قطع است و فقط با دریافت فرمان، مسیر جریان برقرار شده و دستگاه فعال می‌شود.

2️⃣ عملکرد با فرمان معکوس (NC – Normally Closed):
در شرایطی که پس از وصل ولتاژ، وسیله برقی باید خاموش شود، رله را در حالت بسته (NC) قرار می‌دهیم. در این حالت، مدار در وضعیت عادی برقرار است و با دریافت فرمان، جریان قطع شده و دستگاه غیرفعال می‌شود.

این دو عملکرد، کنترل تجهیزات برقی را ساده و دقیق می‌کنند و در بسیاری از کاربردهای صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

آشنایی با انواع رله‌ها

رله‌ها بسته به نوع کاربرد و فناوری ساخت، در دسته‌های مختلفی قرار می‌گیرند. در اینجا با سه نوع پرکاربرد رله‌ها آشنا می‌شویم:

رله الکترومکانیکی

رله‌های الکترومکانیکی از دو جزء اصلی، یعنی سیم‌پیچ الکترومغناطیسی و کنتاکت مکانیکی متحرک تشکیل شده‌اند. عملکرد آن‌ها به این صورت است که با عبور جریان از سیم‌پیچ، یک میدان مغناطیسی ایجاد می‌شود که باعث جابه‌جایی کنتاکت و برقراری یا قطع جریان در مدار می‌شود. پس از قطع جریان، میدان مغناطیسی از بین رفته و کنتاکت به حالت اولیه بازمی‌گردد. این نوع رله‌ها ظرفیت بالایی در تحمل جریان دارند و برای بسیاری از کاربردهای صنعتی مناسب هستند.

رله حالت جامد (SSR – Solid State Relay)

• رله‌های جامد از قطعات الکترونیکی حالت‌جامد ساخته شده‌اند و برخلاف رله‌های الکترومکانیکی، هیچ بخش متحرکی ندارند. مزایای این نوع رله شامل:
  طول عمر بیشتر نسبت به رله‌های مکانیکی
  بدون صدای مکانیکی (به دلیل حذف کنتاکت‌های متحرک)
  اندازه کوچک‌تر و عملکرد سریع‌تر
  توانایی قطع و وصل بی‌شمار با سرعت بالا

به دلیل این ویژگی‌ها، رله‌های SSR در تجهیزات حساس و سیستم‌هایی که نیاز به سوئیچینگ سریع و مداوم دارند، بسیار پرکاربرد هستند.

رله تأخیر زمانی (Time Delay Relay)

در برخی از سیستم‌های صنعتی مانند اتوماسیون، امنیت، کنترل روشنایی و فرآیندهای تولیدی، گاهی نیاز به تأخیر در عملکرد رله داریم. رله‌های تایمر‌دار یا تأخیر زمانی این قابلیت را دارند که پس از دریافت فرمان، با یک وقفه مشخص، عملکرد خود را آغاز کنند. این نوع رله‌ها در مواردی مثل:
کنترل ماشین‌آلات صنعتی
سیستم‌های تهویه و گرمایشی
زنگ هشدار و امنیتی
مدیریت روشنایی
بسیار پرکاربرد هستند.

انواع رله تأخیر زمانی

رله‌های تأخیر زمانی برای کنترل زمان‌بندی روشن و خاموش شدن مدارها استفاده می‌شوند. این نوع رله‌ها در فرآیندهای صنعتی و اتوماسیون نقش مهمی دارند و در مدل‌های مختلفی تولید می‌شوند:

• تایمر ON-Delay: پس از دریافت فرمان، با یک تأخیر مشخص روشن می‌شود. (مثلاً روشن شدن فن چند ثانیه بعد از روشن شدن سیستم گرمایشی)
• تایمر OFF-Delay: پس از دریافت فرمان خاموش شدن، مدت مشخصی روشن می‌ماند و سپس خاموش می‌شود. (مثلاً تأخیر در خاموش شدن چراغ راه‌پله پس از فشردن کلید)
• تایمر فاصله‌ای (Interval Timer): پس از دریافت فرمان، برای مدت مشخصی فعال شده و سپس خاموش می‌شود.

• تایمر بازیافتی (Repeat Cycle Timer): به‌صورت متناوب روشن و خاموش می‌شود و این چرخه ادامه دارد. (مثلاً در چشمک‌زن‌های راهنمایی)

رله معمولی: کلیدی خودکار در مدارهای صنعتی

به زبان ساده، رله معمولی یک کلید تبدیل خودکار است. برخلاف کلیدهای دستی که ما روزانه با آن‌ها سر و کار داریم، رله‌ها بدون دخالت دست، تنها با دریافت ولتاژ ورودی، عمل روشن و خاموش کردن را انجام می‌دهند.

کاربردها:
 روشن و خاموش کردن تجهیزات برقی
 کنترل جریان در مدارهای صنعتی
 استفاده در سیستم‌های خودکار

انواع رله‌های معمولی بر اساس تعداد کنتاکت:

1. تک کنتاکت (SPST)
2. دو کنتاکت (DPST)
3. سه کنتاکت (3PST)
4. چهار کنتاکت (4PST)
   
   

 تفاوت رله با کنتاکتور چیست؟

رله و کنتاکتور هر دو برای کنترل جریان الکتریکی در مدارها استفاده می‌شوند، اما تفاوت‌های مهمی دارند:

🔹 کنتاکتور:
 مخصوص تجهیزات با جریان بالا طراحی شده است.
 در مدارهای تک‌فاز و سه‌فاز کاربرد دارد.
 در صورت بروز خطر یا خارج شدن مدار از حالت عادی، به‌صورت پیوسته قطع و وصل می‌شود.

🔹 رله:
 بیشتر برای مدارهای کنترلی و جریان‌های پایین‌تر استفاده می‌شود.
 با تغییر وضعیت کنتاکت‌ها، عملکرد مدار را تغییر می‌دهد.
 برای ارسال سیگنال یا حفاظت از تجهیزات حساس کاربرد دارد.

به زبان ساده: اگر به یک سوییچ کوچک و دقیق برای کنترل مدار نیاز دارید، از رله استفاده کنید؛ اما اگر قصد کنترل تجهیزات پرقدرت صنعتی را دارید، کنتاکتور انتخاب بهتری است.

کلام آخر

اکنون که با رله و انواع آن آشنا شدید، مشخص است که این قطعه نقش کلیدی در تجهیزات صنعتی دارد. اما یکی از چالش‌های بزرگ در خرید تجهیزات اتوماسیون صنعتی و ابزار دقیق، یافتن فروشگاهی مطمئن و معتبر است.
با توجه به اینکه بیشتر این محصولات وارداتی هستند، پیدا کردن فروشگاهی که اصالت کالا، گارانتی معتبر و قیمت مناسب را تضمین کند، بسیار مهم است.
اگر به دنبال خرید انواع رله با بهترین قیمت و ضمانت اصل بودن هستید، می‌توانید از فروشگاه “اتوماسیون هفت” خرید کنید. این فروشگاه نماینده رسمی فروش و خدمات پس از فروش محصولات آتونیکس در ایران است و تجربه‌ای مطمئن و حرفه‌ای در خرید تجهیزات صنعتی برای شما فراهم می‌کند.

سوالات متداول